Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, με την αναγγελία κήρυξης του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, έπλευσε επικεφαλής του θρυλικού θωρηκτού «Γεώργιος Αβέρωφ» με κατεύθυνση το Βόρειο Αιγαίο.
Αποστολή του η απελευθέρωση της νήσου Λήμνου, στόχος που επετεύχθη στις 8 Οκτωβρίου του 1912. Την κατάληψη της νήσου ακολούθησε η δημιουργία ναυτικής βάσης στο Μούδρο, σημείο μεγάλης στρατηγικής σημασίας σε ενδεχόμενη απόπειρα εξόδου του τουρκικού στόλου από τα Στενά των Δαρδανελίων στο Αιγαίο. Όπως και έγινε.
Μετά τη νικηφόρα για την ελληνική πλευρά Ναυμαχία της Έλλης, το οθωμανικό πολεμικό ναυτικό επιχείρησε αντιπερισπασμό με την αποστολή του καταδρομικού «Χαμιδιέ» κοντά στην Τένεδο. Η απόπειρα των Οθωμανών απέτυχε. Με τηλεγράφημα του Υπουργού Ναυτικών, Νικόλαου Στράτου, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ενημερώθηκε για την επικείμενη κύρια επίθεση στις 5 Ιανουαρίου 1913.
Ο οθωμανικός στόλος, με τρία θωρηκτά και ένα αντιτορπιλικό, άνοιξε πυρ κατευθυνόμενος στη ναυτική βάση της Λήμνου. Η ελληνική δύναμη, αποτελούμενη από τα θωρηκτά «Γεώργιος Αβέρωφ», «Σπέτσαι», «Ύδρα», «Ψαρά», δύο ανιχνευτικά, το «Αετός» και το «Ιέραξ» και τα αντιτορπιλικά «Σφενδόνη», «Ναυκρατούσα» και «Νίκη» επικράτησε στη ναυμαχία που ακολούθησε, διασφαλίζοντας την ελληνική παρουσία στο Αιγαίο.