Ναυπάκτου Ιερόθεος: «Η προσφορά της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την θεολογία της στην Ευρώπη»

Η Αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες, σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πραγματοποίησε την Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου, στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, Ημερίδα με θέμα: «Ο ρόλος του Χριστιανισμού σε μια Ευρώπη που αλλάζει». Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος ομίλησε με θεμα: «Η προσφορά της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την θεολογία της στην Ευρώπη».

Παρακάτω διαβάστε ολόκληρη την ομιλία:

Ἡ γενική θεματολογία τῆς Ἡμερίδας εἶναι «ὁ ρόλος τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν Εὐρώπη πού ἀλλάζει». Εἶναι ἀπόλυτα σωστή αὐτή ἡ θέση, γιατί ἡ Εὐρώπη συνεχῶς ἀλλάζει, διαφοροποιεῖται, εἶναι μεταβαλλόμενη. Ὁ Σαμουήλ Χάντιγκτον εἶχε ὑποστηρίξει πρίν λίγο καιρό τήν θεωρία τῆς συγκρούσεως τῶν πολιτισμῶν τούς ὁποίους προσδιόριζε σέ ὀκτώ ἑνότητες, καί καθόριζε ὅτι οἱ συγκρούσεις θά γίνονται ἐκεῖ πού συναντῶνται οἱ πολιτισμοί, ἐνῶ τώρα οἱ πολιτισμοί συνυπάρχουν σέ ἕναν χῶρο, σέ ἕνα Κράτος, σέ μιά πόλη, σέ μιά γειτονιά, λόγῳ τῆς μετανάστευσης, τῆς διακίνησης τῶν πληθυσμῶν, ἀλλά καί τῆς σύγχρονης τεχνολογίας.

Σέ αὐτόν τόν διαρκῶς μεταβαλλόμενο κόσμο ἐξετάζεται ποιά εἶναι ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στά κέντρα λήψεως ἀποφάσεων στήν Εὐρώπη, πού εἶναι τό ἀντικείμενο τῆς παρούσης Συνεδρίας. Ἀντιλαμβάνομαι ὅτι χρειάζεται νά ἀντιμετωπίσουμε δύο βασικά σημεῖα, ἤτοι τά κέντρα λήψεως ἀποφάσεων στήν Εὐρώπη, καί τό πῶς προσφέρεται ἡ ὀρθόδοξη χριστιανική μαρτυρία.

Ὡς πρός τά δύο αὐτά σημεῖα στήν Συνεδρία αὐτήν ἄλλοι εἶναι ἁρμοδιότεροι ἐμοῦ νά τά ἀναπτύξουν, οἱ ὁποῖοι συμμετέχουν, κατά ποικίλους βαθμούς, στά κέντρα λήψεως τῶν ἀποφάσεων στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, ἀλλά ἐγώ θά ἐπικεντρώσω τόν λόγο στήν μεταβαλλόμενη Εὐρώπη καί πῶς ἀντιμετωπίζεται ἀπό πλευρᾶς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μέ τήν θεολογία της. Ὡς πρῶτος ὁμιλητής σέ αὐτήν τήν Συνεδρία θά παρουσιάσω τήν θεωρητική πλευρά τοῦ θέματος.

1. Τά θεμέλια τῆς Εὐρώπης

Ἡ Εὐρώπη ὀνομάστηκε «Γηραιά Ἤπειρος», γιατί ὄντως ἔχει ἱστορία αἰώνων, καί σέ αὐτήν ἀναπτύχθηκαν καί καλλιεργήθηκαν ποικίλες θρησκευτικές, φιλοσοφικές, κοινωνικές, ψυχολογικές παραδόσεις, οἱ ὁποῖες ἐπηρέασαν τόν καθόλου πολιτισμό τῆς οἰκουμένης. Καί ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες ἤμασταν καί εἴμαστε τμῆμα τῆς Εὐρώπης ἀνέκαθεν, στό νοτιοανατολικό ἄκρο της καί συνεισφέραμε μέ τήν ὅλη παράδοση στήν ἀνάπτυξή της.

Ἡ λέξη Εὐρώπη προέρχεται ἀπό τήν μυθολογία, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ Δίας μεταμορφώθηκε σέ λευκό ταῦρο, σαγήνευσε τήν κόρη τοῦ Βασιλιᾶ Ἀγήνορα, πού λεγόταν Εὐρώπη, καί τήν μετέφερε στόν χῶρο πού προσέλαβε τό ὄνομά της, καί μετά τήν πῆγε στήν Κρήτη, ὅπου ἔκανε τόν γάμο. Ἄρα ἡ λευκή δύναμη τοῦ ταύρου ἀπό τήν Φοινίκη μέ τήν γοητεία τῆς Εὐρώπης χαρακτηρίζει ὅλο τόν χῶρο τῆς Εὐρώπης μέ τήν μεταβολή μέσα στόν χρόνο.

Αὐτά σέ γενικές γραμμές προσδιορίζουν τόν λευκό ταύρο (δύναμη) καί τήν νεανική γοητεία (τέχνες, θεολογία, φιλοσοφία), πού συγκρούονταν στόν Εὐρωπαϊκό χῶρο.

Ὁ Πώλ Βαλερύ (1871-1945) ποιητής καί συγγραφέας, μέλος τῆς Γαλλικῆς Ἀκαδημίας, θά τό ἐκφράση μέ ὡραῖο τρόπο, προσιδιάζοντας τίς τρεῖς πόλεις πού χαρακτηρίζουν τόν ὅλο πολιτισμό τῆς Εὐρώπης, δηλαδή τήν Ἀθήνα μέ τήν φιλοσοφική σκέψη καί τήν δημοκρατία της, τήν Ρώμη μέ τήν δύναμη τῆς Αὐτοκρατορίας καί τόν Ρωμαϊκό νόμο-δίκαιο καί τήν Ἱερουσαλήμ μέ τόν Μωσαϊκό Νόμο καί τόν Χριστιανισμό πού τόν διαδέχθηκε.

Ἐρευνώντας τά τρία αὐτά βασικά ρεύματα πού ἀπετέλεσαν τήν σύνδεση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, βλέπουμε ὅτι κατά καιρούς παρατηροῦνται διαφοροποιήσεις, ἐπί μέρους μεταβολές καί αὐξομειώσεις.

Ἡ Ἀθήνα μέ τόν φιλοσοφικό στοχασμό καί τήν Δημοκρατία ἐπηρέασε τήν Εὐρώπη μέ τίς διάφορες φιλοσοφικές τάσεις της, ἤτοι τό Ἀπολλώνειο καί Διονυσιακό πνεῦμα, καθώς ἐπίσης τήν προσωκρατική φιλοσοφία πού ἀποτελεῖ σήμερα τό κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, τήν κλασσική μεταφυσική τοῦ Πλάτωνα καί τοῦ Ἀριστοτέλη, πού ἐπηρέασε τήν Εὐρώπη κυρίως κατά τήν Ἀναγέννηση, τήν Δημοκρατία της, ἀλλά καί τήν ἐπικούρεια καί στωϊκή φιλοσοφία πού διαπνέει τήν Εὐρώπη μέ τόν ἡδονισμό καί τόν πανθεϊσμό, ἀλλά καί τόν νεοπλατωνισμό μέ τόν μυστικισμό. Ἔχει παρατηρηθῆ ὅτι ἡ ἐπικούρεια φιλοσοφία εἶναι ἡ παλιά ζύμη τοῦ ἀρχαίου κόσμου καί τό χελιδόνι τῶν νέων χρόνων (Χαράλαμπος Θεοδωρίδης).

Ἡ Ρώμη μέ τήν κυριαρχία της, τήν λογική τῆς δύναμης, καί τοῦ Ρωμαϊκοῦ δικαίου κυριαρχεῖ στά πολιτικά ὄργανα τῆς Εὐρώπης, μέ διαφόρους τρόπους, γιατί ὅλο αὐτό τό οἰκοδόμημα χρειάζεται μιά ὀργάνωση καί πειθαρχία. Κυρίως ἡ Ρώμη ἐκφράζεται ὄχι μέ τήν ἀρχαία Ρώμη, ἀλλά μέ τήν «Ἁγία Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία τοῦ Γερμανικοῦ Ἔθνους» μέ τήν Αὐτοκρατορία τοῦ Καρλομάγνου, στόν ὁποῖο εἶναι ἀφιερωμένο τό κεντρικό κτήριο στίς Βρυξέλλες.

Ἡ Ἱερουσαλήμ ἐκφράζεται μέ τόν Ἰουδαϊσμό καί Χριστιανισμό, ὅλη τήν τότε ἑνιαία Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία σέ Δύση καί Ἀνατολή, ὅπως τό βλέπουμε στίς περιοδεῖες τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, στίς Ἐπιστολές του καί στούς Ἀποστολικούς Πατέρας. Ὡς πρός τόν χῶρο τῆς Εὐρώπης νά σημειωθῆ ἡ ἱεραποστολική δράση τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου Ἐπισκόπου Λουγδούνου-Λυῶνος, ὁ ὁποῖος ἐκχριστιάνισε τούς βαρβάρους Κέλτες, πού ἀποτελοῦσαν τό μεγαλύτερο ποσοστό τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἠπείρου, ἀλλά καί τήν μετέπειτα δράση Ἐπισκόπων, μοναχῶν καί λαϊκῶν.

Αὐτοί ὁ τρεῖς παράγοντες, Ἀθήνα, Ρώμη, Ἱερουσαλήμ, συναντήθηκαν μέ μεγάλη ἐπιτυχία στήν Νέα Ρώμη, πού ἀργότερα ἔλαβε τό ὄνομα τοῦ ἱδρυτοῦ της, τήν Κωνσταντινούπολη, καί ἀνέπτυξαν ὅλο τόν Ἑλληνορθόδοξο (Ρωμαίϊκο) πολιτισμό, πού ἀργότερα ὀνομάσθηκε Βυζαντινός.

2. Οἱ μεταβολές στόν Εὐρωπαϊκό χῶρο

Οἱ πρῶτες μεταβολές στήν Εὐρώπη παρατηρήθηκαν ἀπό τόν 5ο-6ο αἰώνα, σύμφωνα μέ τήν ἀνάλυση τοῦ μεγάλου ἱστορικοῦ τῆς μεσαιωνικῆς ἱστορίας Jacques Le Golf στό βιβλίο του «ὁ πολιτισμός τῆς Μεσαιωνικῆς Δύσης».

Στό πρῶτο κεφάλαιο μέ τίτλο «ἡ ἐγκατάσταση τῶν βαρβάρων» (5ος-7ος αἰώνας), ἀναλύει τήν διείσδυση τῶν βαρβαρικῶν φύλων στό δυτικό τμῆμα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καί τήν ἐγκαθίδρυση τοῦ φεουδαρχικοῦ τρόπου ζωῆς, μέ τά φέουδα, τούς εὐγενεῖς καί τούς ὑποτελεῖς. Αὐτό φαίνεται καί ἀπό τό βιβλίο «Διάλογοι», τοῦ Πάπα Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου.

Τό ἀποκορύφωμα ὅλων ἦταν ἡ διείσδυση τῶν Φράγκων, καί κυρίως τοῦ Καρλομάγνου τόν 8ο αἰώνα καί μετά, καί ἡ δημιουργία τῆς «Ἁγίας Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ Γερμανικοῦ Ἔθνους», πού εἶναι τό Α΄ Ράιχ. Αὐτό εἶναι σημαντικό γεγονός, διότι στήν Κεντρική καί Δυτική Εὐρώπη εἰσῆλθε ὁ φεουδαλισμός μέ τήν ρατσιστική νοοτροπία καί μέ τήν ἰδιοτέλειά του μέ ὅ,τι αὐτό συνεπάγεται.

Κυρίως ἀναπτύχθηκε ἡ προσχολαστική, ἡ σχολαστική καί ἡ νεοσχολαστική θεολογία, πού συνέδεσε τόν Χριστιανισμό μέ τήν μεταφυσική φιλοσοφία καί παρουσίασαν ἕναν Θεό Φεουδάρχη, μέ ἰδιοτέλεια καί φιλαυτία καί ἕναν ἄνθρωπο πού προσπαθεῖ νά ἱκανοποιήση τήν τρωθεῖσα θεία δικαιοσύνη.

Αὐτό δημιούργησε ἀντιδράσεις στόν δυτικό εὐρωπαϊκό χῶρο, καί ἀναπτύχθηκαν διάφορες ἐπαναστατικές ἰδέες, ὅπως ἡ Ἀναγέννηση, ἡ Μεταρρύθμιση, ὁ Διαφωτισμός, ὁ Γερμανικός ἰδεαλισμός, ὁ ρομαντισμός, ὁ ὑπαρξισμός, ὁ ψυχολογισμός κ.ἄ. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ σχολαστική θεολογία καί ὁ δυτικός εὐρωπαϊκός διαφωτισμός δημιούργησε πολλές ἀντιδράσεις.

Ἡ βάση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, κατά τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, εἶναι «ἡ ἐπιθυμία γιά τήν μεταφυσική εὐδαιμονία» «ὡς φυσικό δικαίωμα γιά τούς προορισμένους ἀπό τόν Θεό» καί αὐτό μετατρέπεται σέ «ἐνδοκοσμική ἀντίληψη περί τοῦ φυσικοῦ δικαιώματος τοῦ ἀνθρώπου νά ἀναζητᾶ καί νά ἐπιτύχη μιά σχετική εὐδαιμονία σέ αὐτόν τόν κόσμο». Αὐτή ἡ ἀντίληψη ἐκφράζεται καί ὡς «ἰδιοτελής ἤ φίλαυτη ἀγάπη», πού θεωρεῖται ὡς φυσική καί ἡ ἱκανοποίησή της «ποθητή καί δικαιωματική». Αὐτά εἶναι τά θεμέλια τῆς φυλετικῆς καί «ρατσιστικῆς ἰδεολογίας» πού ἐπικρατοῦσε σέ διάφορες ἐποχές στήν Εὐρώπη, καί αὐτό φαίνεται στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο συμπεριφέρονται διάφορα μεγάλα Κράτη σέ βάρος τῶν μικροτέρων. Εἶναι γνωστή ἡ ἐπιρροή τοῦ Γερμανο-γαλλικοῦ ἄξονα.

Γενικά ἔχει ἐπικρατήσει νά λέγεται ὅτι οἱ βασικές ἀρχές πού ἐπικρατοῦν στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση καί στά κείμενά της, ὅπως ἡ ἀλληλεγγύη, ἡ ἐλευθερία, ἡ ἑνότητα κ.ἄ. εἶναι κατ’ ἐπίδραση τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὁπότε ὁ Χριστιανισμός ἐπηρέασε τήν θέσπιση τῶν άνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τοῦ ἀλλτρουισμοῦ.

Βεβαίως, ὁ Εὐρωπαϊκός πολιτισμός εἶναι στήν βάση του Χριστιανικός, ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπό τήν σχολαστική καί τήν προτεσταντική θεολογία, ἀλλά πρέπει νά δοῦμε καί τήν ὅλη ἐξέλιξη τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ μέ τίς ἐκφράσεις, τίς συγκροτήσεις καί τίς συνθέσεις, χαρακτηριστικό εἶναι τό ἐγελιακό σύστημα θέση-ἄρνηση-σύνθεση (Χέγκελ).

Νομίζω ὅμως ὅτι οἱ ἀνθρωπιστικές ἀρχές πού ἐπικρατοῦν στόν Εὐρωπαϊκό χῶρο καί στίς Διακηρύξεις τῆς Εὐρώπης δέν προέρχονται κατ’ εὐθείαν ἀπό τόν δυτικό Χριστιανισμό, ἀλλά ἀπό τόν ἀνθρωπισμό τοῦ ποικιλόμορφου Διαφωτισμοῦ. Θεωρῶ ὅτι στούς κύκλους τῆς Ἀναγέννησης ἀναπτύχθηκαν οἱ Μεταρρυθμιστές, καί στούς κύκλους τῆς Μεταρρύθμισης ἀναπτύχθηκαν οἱ Διαφωτιστές. Μπορεῖ μερικές ἀνθρωπιστικές ἀρχές νά ἔχουν προέλευση τόν Δυτικό Χριστιανισμό, ἀλλά πέρασαν στά κείμενα τῆς Ἑνωμένης Εὐρώπης ἀποσπασματικά, διά τοῦ οὐμανισμοῦ καί τοῦ ἀνθρωποκεντρικοῦ Διαφωτισμοῦ.

Ἄλλωστε, ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ἀναφέρεται καί σέ ὅλα τά θέματα πού ἀποβλέπουν στήν θυσία, τήν προσφορά, τήν κένωση, τήν ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου κ.ἄ., πού ἀγνοήθηκαν ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή «κουλτούρα», στήν ὁποία κυριαρχεῖ ἡ αὐτονομία, τό συμφέρον καί ἡ φιλαυτία.

Ἁπλῶς νά ἀναφερθῆ ὅτι τά βιβλία μου πού παρουσιάζουν τήν ὀρθόδοξη χριστιανική παράδοση μεταφράζονται σέ Εὐρωπαϊκές γλώσσες καί ἡ ἀλληλογραφία μου μέ τούς ἀναγνῶστες τους, ἀλλά ἀκόμη καί οἱ διαλέξεις μου στούς Εὐρωπαϊκούς λαούς, μου δίνουν τήν δυνατότητα νά γνωρίζω «ἔσωθεν» καί ἀπό τήν βάση τό «πνεῦμα» πού έπικρατεῖ στόν Εὐρωπαϊκό χῶρο.

Θά ἐντοπίσω τό θέμα στόν τομέα τῆς Βιοηθικῆς, ἡ ὁποία προσπαθεῖ νά ἐξανθρωπίση τήν σύνδεση τῆς Μοριακῆς Βιολογίας μέ τήν Γενετική Μηχανική στήν περίοδο τῆς τετάρτης Βιομηχανικῆς Ἐπανάστασης πού ὀνομάσθηκε Βιοτεχνολογική, καί συνδέθηκε μέ τήν ψηφιοποίηση καί τήν ρομποτική.

Ὁ διακεκριμένος Ἀμερικανός Βιοηθικολόγος Tristram Engelhardt στό βιβλίο του «τά θεμέλια τῆς Βιοηθικῆς» ἀναφέρεται στήν μεταβολή πού παρατηρήθηκε στόν δυτικό χῶρο κατά τό παρελθόν καί παρατηρεῖται συνεχῶς στό παρόν.

Γράφει ὅτι «μετά τήν μισή χιλιετία ἑνότητας (ἐννοεῖ τό μισό τῆς πρώτης χιλιετίας) ἡ ἠθική τῆς Δύσης ὁρίζεται πιά ἀπό τήν ρήξη, τή διάσπαση καί τόν νεωτερισμό». Ὡς ρήξη ἐννοεῖ τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Δυτικοῦ τμήματος τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας (Παλαιά Ρώμη) ἀπό τό Ἀνατολικό (Νέα Ρώμη), ὡς διάσπαση ἐννοεῖ τήν διαίρεση τοῦ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ μέ τήν Μεταρρύθμιση, καί ὡς νεωτερισμό ἐννοεῖ κυρίως τόν Διαφωτισμό. Σήμερα ὑφίσταται καί ὁ μετανεωτερισμός, ὅπως τόν ἀναλύει ὁ Kenneth Gergen, ὡς «κατάρρευση τῆς λογικῆς τάξης», ὡς «ἀμφισβήτηση τῆς αὐθεντίας», ὡς «ἀπώλεια τοῦ ἀναγνωρίσιμου».

Ἔτσι προέκυψαν οἱ θρησκευτικοί πόλεμοι στόν δυτικό χῶρο, μεταξύ Ρωμαιοκαθολικῶν καί Προτεσταντῶν, ὁπότε «μέ φόντο τήν αἱματοχυσία τῶν θρησκευτικῶν πολέμων τόν 17ο αἰώνα, οἱ φιλόσοφοι τοῦ Διαφωτισμοῦ ὑποσχέθηκαν μία παγκοσμίως προσβάσιμη κοσμική βάση γιά τήν ἀνθρώπινη κοινότητα, πού δέν θά ἐπικαλεῖται θρησκευτικές, πολιτιστικές ἤ παραδοσιακές ἠθικές δεσμεύσεις καί ἀρχές καί ἡ ὁποία θά μπορεῖ νά ἐπαναπαύεται στήν ἐγκόσμια αὐθεντία καί ὄχι στήν ὑπερκόσμια. Τό τέλος τοῦ 17ου αἰώνα ἐπεφύλασσε μιά βαθιά ἀλλαγή στή Δυτική εὐρωπαϊκή σκέψη. Ἦταν ἡ ἐμφάνιση τῆς κοσμικῆς κουλτούρας» .

Ἔτσι, «ὁ Διαφωτισμός ἀναζητοῦσε μιά ἠθική ἰσοδύναμη ὡς πρός τήν οὐσία της μέ τήν χριστιανική, ἀλλά χωρίς ἀνελεύθερες δεσμεύσεις τῆς χριστιανικῆς ἱστορίας, τῆς πίστης καί τῆς τελετουργίας. Ὁ Χριστός καί ὁ Χριστιανισμός θά ἔπρεπε νά ξεχυθοῦν στό καλούπι τῶν λογικῶν ὅρων… Τό ἀποτέλεσμα θά ἦταν μιά ἀναθεωρημένη Χριστιανοσύνη χωρίς τόν Ἰησοῦ μέ τίς κρίσιμες ἱστορικές καί μεταφυσικές ἀξιώσεις του». Ὁ Χριστός θεωρεῖται ὡς «μιά παγκόσμια ἱστορική μορφή» καί ὄχι Υἱός τοῦ Θεοῦ .

Αὐτές οἱ διαφωτιστικές ἀρχές ἐπηρέασαν, κατά τόν Engelhardt, τόν δυτικό Χριστιανισμό πού προσπάθησε νά προσαρμοσθῆ σέ αὐτό τό κλῖμα, γι’ αὐτό «ζοῦμε τό τέλος τῆς χριστιανοσύνης καί τήν ἔναρξη μιᾶς ξεκάθαρα μεταπαραδοσιακῆς κοσμικότητας». «Ἡ καθημερινή ζωή ἔχει βαθύτατα ἀποϊεροποιηθῆ. Ὅλα αὐτά λοιπόν συνωμοτοῦν στό νά κάνουν τήν παραδοσική χριστιανοσύνη, νά φαίνεται ὅτι ἔχει ἀνάγκη ἀναμόρφωσης» .

Μάλιστα, «γιά τόν Hegel, σύγχρονο τοῦ Ναπολέοντα, ὁ Χριστιανισμός πρέπει νά ἑρμηνευθῆ μέ φιλοσοφικούς ὅρους καί νά ἐνταχθεῖ μέσα στίς ἀνησυχίες τῆς παγκόσμιας ἱστορίας πού ἐπιθυμεῖ τήν ἀπελευθέρωση» .

3. Ἡ Ὀρθόδοξη θεολογική προσφορά στήν Εὐρώπη

Μετά ἀπό αὐτά μποροῦμε νά δοῦμε τήν προσφορά τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας στήν Εὐρώπη.

Τό ἔτος 2003 συμμετεῖχα σέ μιά ὁμάδα Ἱεραρχῶν καί Κληρικῶν πού ἐπισκεφθήκαμε τίς Βρυξέλλες, τό Κέντρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, γιά νά ἐνημερωθοῦμε γιά τά δρώμενα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στίς Βρυξέλλες καί νά δοῦμε πῶς λειτουργοῦν τά θεσμικά ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

Ἀφοῦ ἐπισκεφθήκαμε τό Εὐρωκοινοβούλιο καί τήν Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή καί ἐνημερωθήκαμε γιά τόν τρόπο πού λειτουργοῦν, στήν συνέχεια ἔγινε μιά Ἡμερίδα στήν ὁποία πέντε εἰσηγητές ἀνέπτυξαν σχετικά θέματα πού ἀφοροῦν τίς θρησκεῖες καί Ἐκκλησίες, πού δραστηριοποιοῦνται στήν Εὐρώπη.

Μεταξύ τῶν ἄλλων μᾶς εἶπαν ὅτι οἱ πατέρες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, ὁ Μονέ καί ὁ Σουμάν ἦταν Χριστιανοί, ἀλλά αὐτό τό οἰκοδόμημα πού ἔκαναν δέν ἦταν Χριστιανικό, ὅμως δέν ἦταν ἐχθρικό πρός τήν θρησκεία.

Στήν Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή ὑπάρχουν (ἤ ὑπῆρχαν) ἁρμόδιοι γιά θέματα Ἐκκλησιῶν καί Θρησκευτικῶν Κοινοτήτων καί ὑπάρχουν Συμβούλια καί Γραφεῖα Ἐκκλησιῶν γιά νά παρακολουθοῦν τά θέματα πού ἀντιμετωπίζονται στήν Εὐρώπη καί τούς ἀφοροῦν, ὅπως θέματα σχέσεων Ἐκκλησίας καί Πολιτείας, παιδείας, βιοηθικῆς, περιβάλλοντος.

Ἔτσι, λειτουργοῦν τό Πατριαρχικό Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στό Σαμπεζύ τῆς Γενεύης, τό Γραφεῖο τῆς Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, τώρα μέ τήν διακριτική παρουσία τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Τανάγρας Ἀποστόλου στό Συμβούλιο τῆς Εὐρώπης καί τήν UNESCO, τά Γραφεῖα ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, τό Συμβούλιο Εὐρωπαϊκῶν Ἐκκλησιῶν (CEC), ἡ Ἐπιτροπή Ρωμαιοκαθολικῶν Ἐκκλησιῶν παρά τῇ Εὐρωπαϊκῇ Ἑνώσει (COMECE) κ.ἄ.

Ἐδῶ πρέπει νά σημειώσω τήν συνεχῆ παρουσία τῆς «Διακοινοβουλευτικῆς Συνέλευσης Ὀρθόδοξίας» πού εἶναι διεθνής κοινοβουλευτικός θεσμός, πού ἱδρύθηκε τό 1994, μέ σκοπό τήν προώθηση τῆς συνεργασίας μεταξύ Βουλευτῶν ἀπό διάφορες χῶρες πού ἐμπνέονται ἀπό τήν Χριστιανική παράδοση, ἀλλά καί τήν μετάφραση πολλῶν ὀρθοδόξων βιβλίων σέ εὐρωπαϊκές γλῶσσες.

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι ὅλα αὐτά τά Συμβούλια καί οἱ Ἐπιτροπές δέν πρέπει ἁπλῶς νά ἀσχολοῦνται μόνο μέ κοινωνικά καί οἰκονομικά θέματα, ἀλλά νά ἐνημερώνουν τά Ὄργανα τῆς Εὐρώπης γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία πού διαφοροποιεῖται ἀπό ἄλλες Χριστιανικές Ὁμολογίες καί θρησκεῖες. Δεδομένου δέ ὅτι ἡ Εὐρώπη γνώρισε περισσότερο τούς θρησκευτικούς πολέμους μεταξύ Ρωμαιοκαθολικῶν καί Προτεσταντῶν, ἀλλά καί τίς διενέξεις μεταξύ τῶν Θρησκειῶν, ὅπως ἐπίσης γνώρισε καί γνωρίζει τίς ἀντιδράσεις τῶν διαφωτιστῶν καί τῶν ἄλλων ρευμάτων πρός τόν δυτικό Χριστιανισμό, πρέπει νά γνωρίσουν καί τήν θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πού διαφοροποιεῖται ἀπό ὅλες τίς ἄλλες Χριστιανικές Ὁμολογίες. Δηλαδή χρειάζεται σωστός διάλογος τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας μέ τά θρησκευτικά, φιλοσοφικά, θεολογικά , ὑπαρξιακά ρεύματα πού κινοῦνται στήν Εὐρώπη.

Ἡ ὀρθόδοξη θεολογία συνδέει τήν θεολογία μέ τήν ἐμπειρική φιλοσοφία, τήν Χριστολογία μέ τήν Ἐκκλησιολογία, τήν ἱστορία μέ τόν ἡσυχασμό, τήν κοινωνία μέ τήν ἐσωστρέφεια.

Στόν σχολαστικισμό ἀπαντᾶ μέ τόν ἐμπειρικό ἡσυχασμό, στόν διαφωτισμό μέ τόν φωτισμό τοῦ νοῦ, στόν ὑπαρξισμό μέ τήν Ὀρθόδοξη φιλοκαλία, στήν ψυχολογία καί ψυχανάλυση μέ τήν ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, στήν ἀπολυταρχική ἤ συνομοσπονδιακή ὀργάνωση μέ τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, στήν βιοτεχνολογία μέ τήν Βιοθεολογία.

Στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχουμε τρεῖς θεσμούς πού εἶναι πρότυπα διοργάνωσης, ὅπως τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο μέ τίς ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, τό Ἅγιον Ὄρος μέ τόν τρόπο διοικήσεως καί τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεώς του, καί τήν ὀργάνωση τῶν Ἐνοριῶν καί Μητροπόλεων, πού θυμίζουν τό ἀρχαῖο σύστημα τῶν πόλεων, πού διαφοροποιεῖται ἀπό τόν φεουδαλιστικό τρόπο ζωῆς.

Γενικά, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι στήν βάση της ἡ ἀρχαία ἱστορική Ἐκκλησία πού συνεχίζει τήν παράδοση τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, καί ἑνώνει τήν ἀθηναϊκή Δημοκρατία, μέ τό Ρωμαϊκό Δίκαιο καί τήν θεολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Βέβαια, τό ζητούμενο εἶναι ἄν ὅσοι ὀρθόδοξοι πολιτικοί συμμετέχουν στά θεσμικά ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης γνωρίζουν ὄχι μόνον τήν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως, ἀλλά καί τήν διαφορά της ἀπό ἄλλες Χριστιανικές παραδόσεις, ἀλλά καί νά κάνουν οὐσιαστικό διάλογο μέ τά πολυποίκιλα φιλοσοφικά καί θεολογικά ρεύματα τῆς ἐποχῆς μας. Καί γι’ αὐτό «τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν».

H αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το ORTHODOXIANEWSAGENCY.GR με ενεργό σύνδεσμο στην εν λόγω καταχώρηση.

Ακολούθησε το ORTHODOXIANEWSAGENCY.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις.